Op 3 oktober waren ruim 150 deelnemers aanwezig bij het Event De kracht van Kwetsbaarheid. Een divers gezelschap. Met medewerkers van gemeenten, woningcorporaties, wetenschap en marktpartijen. Helma Lamers, consulent wijk & ontwikkeling, schreef het verslag. Wat kunnen we leren van deze dag?
Waarom zij deelnemen
De mensen aan wie ik vraag waarom zij aan het event deelnemen beginnen met de stelling: kwetsbare mensen zijn een steeds groter probleem in mijn werk. Hierover doorpratend lijkt het wat genuanceerder te liggen. Het komt erop neer dat de meeste mensen hier zijn omdat kwetsbare personen momenteel een hot item zijn. Gelukkig gaat het in dit event om de kracht van kwetsbaarheid en niet om het probleem
In de ochtend delen 3 sprekers hun visie en kennis met de zaal.
Tineke Abma (hoogleraar participatie & diversiteit, VUMC).
De titel van haar bijdrage is: Participatie vraagt moed. Zij geeft duidelijk aan over welke kwetsbare groep mensen zij het heeft: de mensen met een licht verstandelijke beperking. Tineke Abma confronteert de zaal van professionals met de wijze waarop wij kwetsbare mensen in ons werk/organisatie laten participeren. Dat doet pijn!
Wij nodigen mensen vooral uit te participeren op onze voorwaarden:
- op de manier die wij willen: vergadering, een vragenlijst invullen, feedback over een product dat volgens ons beter is of anders zou moeten.
- op het moment dat het ons uitkomt, bijvoorbeeld een jaarlijkse monitor klanttevredenheid.
Dit is natuurlijk niet kwetsbare mensen in hun kracht aanspreken, stelt Tineke. Integendeel we benadrukken daarmee hun anders zijn, hun minder slim zijn. Mensen in hun kracht aanspreken betekent dat jij en je organisatie er bewust van zijn dat kwetsbare mensen iets hebben/weten waar jijzelf te weinig vanaf weet. Tineke noemt dit inhoudelijke meerwaarde (= ervaringskennis over jouw product). Wanneer meer bekend is over die ervaring dan kunnen we niet alleen een beter passend product aanbieden, maar ook een waar meer draagvlak voor is.
De case waarmee Tineke haar boodschap aan ons overbrengt is illustratief. Er is nog een hele weg te gaan voor ons als woningcorporaties, gemeenten en anderen om de ervaringskennis van al die verschillende groepen kwetsbare mensen in beeld te krijgen. In ieder geval zijn de standaard tweejaarlijkse klanttevredenheidonderzoeken en maandelijkse enquêtes niet de juiste weg. Tineke maakt ons ook duidelijk dat een heldere omschrijving van je doelgroep kwetsbare mensen het geheel wat hanteerbaarder maakt.
Monica- Stouten- Hanekamp (docent Social Work, Hogeschool VIAA, Zwolle) De bijdrage van Monica gaat over hoe je laagdrempelige buurtprojecten aantrekkelijk maakt voor alle buurtbewoners. Zij heeft onderzoek gedaan naar voorwaarden waaronder kwetsbare mensen met plezier en geïntegreerd in buurten kunnen wonen.
Monica heeft verstand van social work met ouderen, mensen met een licht verstandelijke beperking en mensen met psychiatrische problemen. Dit is een belangrijk onderwerp omdat met de transformatie van de zorg steeds meer mensen zelfstandig blijven of gaan wonen in buurten.
Monica begint haar bijdrage met het feit dat thuis voelen in de buurt voor kwetsbare mensen vooral betekent het hebben van kortdurende contactmomenten. Het gaat dus niet over vriendschapen, elkaar thuis bezoeken, enz. Maar over elkaar herkennen en gedag zeggen. Dat vinden kwetsbare mensen belangrijk. Dat komt goed uit want de meeste mensen vinden tegenwoordig dit soort contact met hun buren meer dan genoeg. Maar waar is dan een plek waar iedereen elkaar kan ontmoeten waarna men elkaar herkent op straat?
Monica vertelt over het onderzoek dat zij heeft gedaan bij 2 laagdrempelige buurtprojecten. Leveren deze buurtprojecten die kortstondige contactmomenten op? Zo ja: wat zijn hierbij belangrijke voorwaarden?
Het antwoord is positief: de 2 buurtprojecten zorgen niet alleen voor contacten tussen kwetsbaren en andere bewoners. Ook blijkt dat de kwetsbaren steeds meer (binnen en buiten het project) activiteiten ondernemen. Daarbij ontstaan intensievere contacten met andere bewoners. Zelfs zo dat oorspronkelijk kwetsbaren hun talent (lees: een dienst) inzetten voor de sterkere wijkbewoner (wederkerige contacten). Zo verdwijnt de scheiding tussen kwetsbaar en niet-kwetsbaar.
Waaraan moet zo’n buurtproject voldoen?
- een aantrekkelijk, zichtbare en fysieke plek in de buurt: gebouw, tuin, dierenpark, enzovoort
- reuring: meerdere algemene functies bij elkaar waardoor ook andere bewoners zoals overdag werkenden er naartoe gaan. Denk bijvoorbeeld aan een kinderopvang, school, pluktuin.
- een grote mate van eigen beheer door wijkbewoners
- een professionele coördinator (welzijnswerker)
Na Monica’s bijdrage denk ik aan de vele vergelijkbare (initiatieven voor) buurtprojecten uit het verleden. Hoe komt het dat deze niet van de grond zijn gekomen of slechts voor korte duur? Geld, grond en langdurige garanties voor de inzet van een welzijnswerker/coördinator zijn struikelblokken. Jammer dat deze voorwaarden niet zijn genoemd. Tip: kijk even op de site van bouwstenenvoorsociaal.nl. Het platform voor maatschappelijk vastgoed.
Rein Swart (directeur-bestuurder van woningcorporatie Accolade) met zijn pleidooi voor De Straat is de Maat.
De zaal hangt aan de lippen van de man met een boodschap. Rein heeft altijd gewerkt met en voor kwetsbare groepen. Jongeren, verslaafden, delinquenten, daklozen met een psychiatrische stoornis. Je kunt het zo gek niet verzinnen of hij kent ze. Hiermee geeft hij aan over veel kennis te beschikken over hun leven en mogelijkheden. Wat kan Rein ons vertellen over de kracht van kwetsbaren vanuit het perspectief van de corporatie?
Volgens Rein is de ambitie/visie van de inclusieve samenleving, waarbij iedereen in de buurt zelfstandig kan en zal moeten wonen, te ver doorgeschoten. Instemmende geluiden uit de zaal. Er zijn mensen die dit gewoonweg niet kunnen en soms zelfs ook niet willen. Maar er zijn ook mensen waar buurtbewoners, een woningcorporatie, een wijkagent niet op zitten te wachten. Hoe en wie deze mensen moeten screenen blijft in het midden. Dat is onderwerp voor een andere bijeenkomst.
In zijn verhaal leidt Rein ons naar zijn antwoord op de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat kwetsbare mensen zoveel mogelijk deelnemen aan de samenleving Of voor huisvesting die voor iedereen goed voelt. Hij is van mening dat we hier allemaal een eigen keuze in kunnen maken. We kunnen alleen een eigen verantwoordelijkheid nemen. Daarbij is de menselijke maat essentieel.
Zijn oplossing/droom:
- in elke straat een kwetsbare persoon.
- een straatmaker: iemand die de kwetsbare persoon verbindt met buren.
- de straatmakers vormen een community. Zij krijgen training, coaching.
- en buren doen met elkaar wat buren altijd doen: heg snoeien, kopje suiker lenen.
De straatmaker is volgens Rein de man/vrouw die ervoor kan zorgen dat kwetsbare en minder kwetsbaren en sterke mensen met elkaar kunnen samenwonen. De straatmaker hoeft geen professional te zijn. Ook jij en ik kunnen zo’n straatmaker worden.
Rein roept op dat een ieder die rol kan pakken. Gelukkig krijg je hiervoor wel een training en word je lid van een community. Zo staat de straatmaker er ook niet alleen voor. Het concept staat nog in de startblokken.
Het is wel mooi dat de directeur-bestuurder van een woningcorporatie uitgaat van een gemêleerde straat en zich niet waagt aan het onderscheiden van verschillende doelgroepen. Dat past natuurlijk bij een woningcorporatie. Het gaat niet om de aandoening of beperking, maar het gaat om het gedrag dat iemand laat zien.
De workshops
In de middag staan 3 workshops op het programma. Ieder kan er aan 2 deelnemen.
Workshop 1: vitale coalities van Rob Uytdewilligen/deurwaarder AGIN
In zijn workshop geeft Rob met diverse voorbeelden aan dat er veel mogelijk is om (financieel) kwetsbare mensen te helpen. Hij vertelt dat er veel meer organisaties en mensen in de buurt zijn die een bijdrage zouden willen en kunnen leveren dan de meest voor de hand liggende partijen. Naast schuldeisers, gemeente en hulpverleners. noemt hij ook ondernemers in de wijk.
De roep om meer samenwerking en verbinden is niet nieuw. Wel vraag ik me af of de tijd en energie die gestoken wordt in het komen tot samenwerken wel leidt tot een vitale coalitie? In mijn eigen werk heb ik nog niet zoveel gemerkt van concreet resultaat. Er zijn nog essentiële belemmeringen voor het wegwerken van (onterechte) schulden bij de overheid(belastingen).
De vele wisselingen van de wacht bij gemeente, hulpverleners, politie en woningcorporaties zorgt er in ieder geval voor dat veel tijd verloren gaat aan het kennismaken en uitleg van eventueel vastgelegde samenwerkingsafspraken. Immers: het lezen en het eigen maken van die bestuurlijk bekrachtigde afspraken behoort niet tot de grootste kracht van de medewerkers. De vraag blijft hangen wat vitale coalities nu werkelijk kunnen bijdragen aan de kracht van kwetsbaarheid?
Workshop 2: Hoe krijg je een veilige toegang tot een wooncomplex?
Deze workshop is ietwat vreemd op het programma. ILOQ laat haar bijzondere slotensysteem zien. De kracht van de kwetsbaarheid is hier ver te zoeken. Het gaat hier om, voor het sleutelbeheer, eenvoudiger en wellicht te zijner tijd goedkoper systeem. Het lijkt mij dat dit systeem een uitkomst kan zijn voor bewoners met (afgedwongen) ambulante ondersteuning. Niet alleen kunnen dan die (inbraakgevoelige) kastjes van de buitenmuren verdwijnen. Ook is het dan niet meer vanaf de straat duidelijk dat iemand kwetsbaar is.
Workshop 3 Portaal: Gemengd wonen: samen goede buren zijn.
De corporatie heeft 2 voormalige verzorgingshuizen in Utrecht en in Amersfoort ter beschikking gesteld voor gemengd wonen. De complexen voldeden niet meer als ouderenhuisvesting. Het tekort aan huisvesting voor jonge asielgerechtigden, studenten, jongeren en mensen uit zorginstellingen is een overweging geweest om deze gebouwen beschikbaar te stellen aan deze groepen.
Vanaf het begin is duidelijk dat voor gemengd wonen passend beheer moet worden ontwikkeld. Belangrijk uitgangspunt bij toelating is dat men bereid is iets te leveren aan het gebouw, het samenleven en samenwonen met anderen. Daarom worden motivatiebrieven gevraagd en kennismakingsgesprekken gevoerd met potentiële kandidaten.
De complexbeheerder intervenieert als iets niet goed loopt, initieert activiteiten en brengt mensen met elkaar in contact. Gesproken wordt over dragende en vragende bewoners. Met dat laatste worden asielgerechtigden of mensen uit zorginstellingen bedoeld. Maar tijdens het samen in een gebouw wonen verschuift dat dragen en vragen. Precies zoals Tineke Abma in haar lezing aangaf: dragende en vragende bewoners zijn namen die bedacht worden vanuit het perspectief van professionals.
Heel mooi dat Portaal op diverse plekken vorm probeert te geven aan woonconcepten voor gemeld wonen. Zie hiervoor ook de site https://flexwonen.nl
Wat is kwetsbaar?
Deze vraag bleef de hele dag rondzingen. Ieder heeft daar zo zijn eigen opvatting over. Ook dagvoorzitter Fadime Örgü raakt soms het spoor bijster. Vooral wanneer het over buurten ging. Kwetsbaren werden niet meer kwetsbaar en andersom. “Je zegt dat iedereen eigenlijk kwetsbaar is. Maar ook dat iedereen sterk is.”
Het gaat natuurlijk om de context (zoals Tineke Abma het verwoordde). Dat ondervond ik aan den lijve. In 2 workshops moet de smartphone ter hand worden genomen. Want er waren interactieve vragen aan de deelnemers. Een site intikken, een code, en dan reageren op de vragen. Ik geef toe: ik ben er traag in en mijn ogen zijn niet zo best. En ik ben ook nogal slordig met het overtikken van codes.
Oh nee, niet weer, verzucht ik als in de tweede workshop ook weer om de smartphone gevraagd wordt. De gespreksleider reageert direct: “als het niet lukt wil ik u wel helpen.” Ik durf het bijna niet op te schrijven: al mijn kracht vloeide uit me weg, want ik voelde me erg kwetsbaar, oud en niet meer van deze tijd. Ik struikel niet over het onderwerp maar bij het niet tijdig kunnen beantwoorden van een interactieve vragenlijst over het onderwerp. Een onderwerp waar ik eigenlijk veel van afweet. Digitalisering maakt sommige mensen kwetsbaar. Dat is dus ook een gevolg van de digitalisering!
Helma Lamers
Consulent Wijk & Ontwikkeling bij De Goede Woning