Verslag event Kwetsbaren uit de Crisis

Aanwezig

Binnen opent dagvoorzitter Fadime Örgu de ochtend voor een met twintig fysieke bezoekers gevulde zaal, terwijl alle andere deelnemers thuis achter hun beeldschermen hebben plaatsgenomen. Voor Fadime is Nieuwspoort een vertrouwde omgeving uit de tijd dat ze Kamerlid voor de VVD was. Ik vraag me af of er ook ‘kwetsbaren’ in de zaal zitten. Of gaat het alleen maar over hen? Fadime vertelt me dat er meer kwetsbaren zijn dan je denkt. ‘Als je goed doorvraagt, zul je zien dat ook in deze zaal kwetsbare mensen zitten’.

Kwetsbaren niet ongezond en arm

Bij binnenkomst begroeten de deelnemers aan dit event elkaar nog wat onwennig. Soms een voorzichtige hand, maar meestal een boks of elleboog. De eerste spreker, Jochen Mierau, hoogleraar Economie van de Volksgezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen, bevestigt de woorden van de dagvoorzitter. ‘Het is een vergissing te denken dat kwetsbaar gelijk staat aan ongezond en arm’, betoogt hij. ‘Het betreft net zo goed gezonde en hoog opgeleide    mensen’.

Aan niets in zijn accent is te merken dat Jochen afkomstig is uit de voormalige DDR, waar hij met eigen ogen de val van de Muur meemaakte. Als wetenschapper probeert hij een andere muur te slechten: die van de gezondheidsverschillen in Nederland. Zo verbaast hij zich erover dat in ons land niemand verantwoordelijkheid draagt voor de volksgezondheid. ‘De Minister van Financiën moet zich verantwoorden voor een te hoog opgelopen begrotingstekort. Maar er is nog nooit een minister of wethouder afgetreden voor falend volksgezondheidsbeleid’.

Hij noemt als voorbeeld het stijgend overgewicht. Niemand hoeft hier in de Kamer verantwoording voor af te leggen. Jochen pleit ervoor dat we zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor de gezondheid – bijvoorbeeld binnen onze wijk of wooncomplex – door vooral te kijken naar vergelijkbare wijken elders. Hoe proberen ze het daar op te lossen? Met als doel: niet ieder voor zich, maar allemaal samen.

Moedige fouten

De tweede spreekster is Marieke Kolsteeg, directeur-bestuurder bij woningcorporatie Waterweg Wonen. Marieke geeft een prachtig voorbeeld uit de praktijk. Ze gaat terug naar 2018, toen ze Nora ontmoette. Nora is dakloos en zwerft van het ene naar het andere onderhuuradres. Door bemiddeling van Marieke krijgt ze een woning waar ze officieel geen recht op heeft.  Het is nu 3 jaar later. Marieke krijgt een brief van Nora. Ze is inmiddels schuldenvrij, doet een sociaal-pedagogische opleiding en heeft het vertrouwen in zichzelf teruggekregen. Nora is volgens Marieke een voorbeeld van ‘doen wat nodig is’. Marieke pleit ervoor dat je je moet verdiepen in de huurder door het échte verhaal te leren kennen. ‘Niet slechts achter de     voordeur, maar – letterlijk en figuurlijk – over de drempel’.

Waterweg Wonen is de grootste sociale verhuurder van Vlaardingen, een plaats die volgens Marieke ‘hoog in laaggeletterdheid’ is. Met veel huurders in de schulden en stress, waardoor ze vaak onhandige beslissingen nemen. Ze houdt een pleidooi voor Kompassie met een grote K. Kom naar de mensen toe. En doe dat met Passie. Stel de mens centraal.

Marieke noemt met trots en met gevoel voor allitteratie een nieuw initiatief, dat Vlaardings Vliegwiel genoemd wordt. Een sociale aanpak voor het oplossen van eenvoudige problemen van huurders. Met als uiteindelijk doel: wonen zonder zorgen. Ze pleit voor het denken buiten de lijntjes: ‘Fouten maken moed’. Met een d. Ten slotte oppert ze een vraag waar ze geen antwoord op heeft: ‘Als de mensen zelf niet de juiste beslissingen kunnen nemen, kan de gemeente Vlaardingen – met een begrotingstekort van 17 miljoen – dat dan wel? Of het Rijk?’. Ze wordt er emotioneel van.

Vanzelfsprekendheid voorbij

De key note spreker van de dag is schrijver, dichter en acteur Ramsey Nasr. Hij leest voor uit eigen werk, zijn onlangs verschenen essayistische bundel De Fundamenten. Hij bekijkt de crisis vanuit zijn eigen discipline om zo een geluid uit een andere hoek te laten horen: ’Kunst deelt een onverwachte eigenschap met het coronavirus. Ze heft ons normale, veilige bestaan op, gooit al onze zekerheden overhoop, doorbreekt elke routine’. Hij zegt dat ons leven doordrenkt is van achteloosheid; de vanzelfsprekendheid van een veilig, gezond, openbaar leven.

‘Oorlog, chaos, crisis, dat overkomt ons niet. Dat zijn andere landen, andere tijden’. Ramsey pleit voor revolutie in de letterlijke betekenis, uit het Latijn. Re-volvere is Terug-rollen. We moeten terug naar natuurlijke, menselijke waarden zoals mededogen en erbarmen. Weg met het rendements- en marktdenken van Rutte, die hij citeert: ‘Wie visie zoekt moet naar de oogarts’. Maar dat betekent niet dat je blind moet zijn voor de kwetsbaarheid in onze samenleving, aldus Ramsey.

Vraag uit de zaal: ‘Wat is de oplossing?’. ‘Heb ik niet’, antwoordt hij zonder aarzelen met een stem die nog enigszins aan zijn vertolking van Ischa Meijer doet denken. ‘De les die we uit de coronacrisis kunnen trekken, is stilstaan bij wat we hadden moeten doen en nadenken over wat we kunnen doen.’ Het zijn de laatste woorden uit zijn bundel: ‘Wij moeten handelen, in het volle besef dat elk keerpunt zowel een moment is als een plek: een goed moment om stil te staan, een rampzalige plek om af te wachten’.

Solidariteit in panel

Voor de paneldiscussie over het thema Van crisis naar steun schuiven Karin Verdooren van Woningstichting De Key, Anneke Sipkens van ANBO en Alexandra Bartelds van Divosa aan. Karin is nog onder de indruk van Ramsey’s betoog. ‘Kom daar maar eens overheen!’, zegt ze als ze het podium betreedt. Er wordt door de panelleden hardop getwijfeld of de solidariteit binnen onze maatschappij tijdens de crisis wel echt is gegroeid. Of de kloof arm-rijk daadwerkelijk kleiner geworden is. Of is de kansenongelijkheid alleen maar toegenomen?

Karin heeft een mooi praktijkvoorbeeld van een wooncomplex waarin jongeren en statushouders bij elkaar wonen. Alexandra gaat in op de stelling dat we niet langer het systeem rondom kwetsbaren moeten veranderen, maar onszelf. Ze hanteert als stelregel: ‘Zou je door jezelf geholpen willen worden?’. Wat die veranderingen betreft, is het niet het één of het ander. Maar het systeem veranderen is wel een langzamer proces dan jezelf veranderen. Anneke betoogt: ‘We moeten niet terug naar het oude normaal, we moeten op weg naar iets anders’. Ze pleit voor solidariteit. En een ander soort (praktijk)onderwijs dat de kansengelijkheid bevordert. Ze is even zorgelijk als gemotiveerd als het gaat over de toenemende kwetsbaarheid, die ze vooral bij ouderen signaleert. ‘Maar niet als het aan mij ligt, hoor!’, zegt ze strijdbaar.

Samenwerken als nieuw normaal

Na de lunch, nog steeds coronaproof met verpakte broodjes, volgen op vertrouwde wijze de vier workshops met een aantal deelnemers in kamertjes en de rest in virtuele break out rooms. Een van de sessies heeft als schijnbaar tegenstrijdige titel: De kracht van kwetsbaarheid. In een ander kamertje laat Mirjam van Drimmelen mij trots haar boek Het geheim achter succesvolle samenwerkingsverbanden zien. Dagvoorzitter Fadime neemt naast de workshopleiders op het podium plaats om de slotconclusie van de dag te bespreken. Het woord samenwerking staat centraal. Niet als een loos begrip, maar als een discipline. Samenwerken als het nieuwe normaal. Kom naar de mensen toe. Betrek ze erbij. Het gaat niet over hen, maar met hen.

Op weg naar de trein check ik nog even het nieuws. Volgens het RIVM heeft het herfstoffensief van Covid-19 ingezet met een sterke stijging van het aantal besmettingen. Deze crisis is nog niet voorbij. Dat kan nog een lange winter worden.

Kennisbank

Meer foto’s, verslagen en video’s tref je als lid van GemeentenNL in de kennisbank.