Samen met alle leden onderzoeken we hoe wij aandeel nemen in de nieuwe economie van ontwikkelingsdoelen, wat wij met elkaar verstaan onder de aangenomen duurzame doelen en tot welke mooie initiatieven dit al heeft geleid. Onder meer op het gebied van duurzame steden en gemeenschappen. Daarover stellen we een aantal vragen aan Emile Stöver (Fysiek Domein) en Michel de Bruijn (Wonen) die als Adviseurs werkzaam zijn bij BMC en Kim Bevort, manager bij BMC.
Wat versta je onder duurzame steden en gemeenschappen?
Emile: “Steden en gemeenschappen zijn duurzaam wanneer deze niet structureel de essentiële bouwstenen verzwakken van het sociaalecologische systeem waar wij met z’n allen deel van uitmaken; onze samenleving binnen de biosfeer. We sluiten hiermee aan op de definitie van duurzaamheid zoals deze gehanteerd wordt door the Natural Step.”
“We staan er wellicht niet elke dag bij stil, maar onze samenleving is momenteel niet goed ingebed in de ecologische kringlopen van onze aarde. Daartoe behoren de meest besproken kringlopen, de koolstofkringloop, de stikstofkringloop, maar ook bijvoorbeeld de waterkringloop en fosforkringloop. Samen zorgen deze kringlopen ervoor dat afvalstoffen gerecycled worden en de voorraad aan voedingsstoffen binnen ons ecosysteem op peil blijft. Als we als samenleving op wat voor manier dan ook deze kringlopen verstoren – denk aan het opstoken van fossiele brandstoffen in zo’n hoog tempo dat de natuur het niet bij kan benen -, dan zal dat in een complex ecosysteem zoals de onze grote gevolgen hebben. Gevolgen waarvan we de consequenties misschien nu nog niet volledig kunnen overzien, maar waarvan we nu al wel de zorgwekkende signalen oppikken. We gokken momenteel massaal met de toekomst van de planeet, met het welzijn van huidige en toekomstige generaties als inzet.”
Michel: “Duurzaamheid gaat ook over veerkracht in de samenleving zelf. Die kan, net als bijvoorbeeld de natuur op de Veluwe, onder druk komen te staan. We zien dan de gevolgen in de vorm van bijvoorbeeld eenzaamheid, ondermijnende criminaliteit, afnemend vertrouwen in de overheid en in elkaar. Dat zijn allemaal ontwikkelingen die, als je ze niet weet te keren, de toekomst van een samenleving eveneens op het spel zetten. Het maakt ook dat we minder goed om kunnen gaat met (externe) schokken in de vorm van economische crises, migratiestromen en natuurrampen. Vanuit het laatste voorbeeld bezien kun je een investering in de veerkracht van een samenleving zelfs zien als een vorm van sociale klimaatadaptatie.”
Op welke manier dragen jullie als organisatie bij aan dit doel voor Nederland?
Kim: “Bij onze opdrachtgevers in het publieke domein werken we aan een breed scala aan onderwerpen die allen te maken hebben met sociaalecologische duurzaamheid, van strategie tot uitvoering. We adviseren daarbij niet alleen, maar zijn ook in staat om ons advies tot uitvoering te brengen in de praktijk. Hiermee willen we onze adviseurs, onze partners en de sector sterker maken.”
Emile: “Al deze adviseurs en interim professionals maken uiteraard bij elkaar flink wat kilometers, dus naast de al beschikbare OV-reis vergoeding gaat BMC nu ook over op een elektrisch wagenpark. Een goede ontwikkeling die onze ecologische voetafdruk als organisatie flink kan verkleinen. Daarmee is de race nog niet gelopen. Ons doel is om reductionisme, simpel het probleem en de oplossing met elkaar koppelen, te voorkomen. Deze ontwikkeling wordt pas echt duurzaam als het voor onze collega’s een logische stap is om te zetten. Pas dan dragen we duurzaam bij aan een strategische bedrijfsopgave die past bij onze ambitie als organisatie. Een elektrisch wagenpark dient bij te dragen aan een strategisch plan dat ons naar een sociaalecologisch wenselijke toekomst brengt. De acties van BMC moeten daarmee bijdragen aan een gemeenschappelijk gedragen strategische visie.”
Michel: “Ook werken we momenteel onder de naam ‘Buurt van de Toekomst’ met een aantal collega’s aan een benadering die ons als BMC’ers kan voorzien van een gemeenschappelijke visie, taal en strategie als het gaat om sociaalecologische duurzaamheid in de context van buurten. Dit om binnen en buiten BMC beter het gesprek te kunnen voeren over de integraliteit van opgaven binnen buurten en de koppelkansen die daarin schuilgaan. Deze benadering moet ons verder gaan helpen bij het ontwikkelen en faciliteren van buurtvisies, nulmetingen, strategieën en acties, allen passend binnen een wetenschappelijk onderbouwd kader van sociaalecologische duurzaamheidsprincipes. We willen hiermee ook breken met de eenzijdige kijk op kwetsbare buurten als zijnde verzamelplaatsen van problemen die enkel van buitenaf opgelost moeten worden, door ook oog te hebben voor juist de al aanwezige hulpbronnen in een buurt.”
Wat was jullie aanleiding om te starten met dit initiatief?
Michel: “Des te meer je je verdiept in duurzaamheid, des te duidelijker wordt het dat je niet zomaar in de actiemodus kunt gaan staan en problemen kan gaan ‘oplossen’.”
“Werken vanuit een sociaalecologisch duurzame toekomstvisie bepaalt niet alleen hoe wij de problemen van vandaag de dag definiëren, maar ook in welke oplossingen we willen investeren. Dit is belangrijk, want de huidige focus van het publieke debat en besluitvorming ligt niet op het aanpakken van de oorzaak van sociaalecologische problematiek, maar op het tijdelijk bestrijden van de gevolgen ervan. In andere woorden, we handelen vooral repressief en reactief en te weinig preventief.”
“Zo gaat er onevenredig veel aandacht uit naar de gevolgen van structurele obstakels voor mensen om in hun fundamentele behoeften te voorzien (op vlak van gezondheid, invloed, competentieontwikkeling, gelijke behandeling en betekenisgeving) en te weinig naar het wegnemen van deze obstakels zelf. Hetzelfde geldt voor de gevolgen van het structureel afbreken van onze resterende natuurlijke leven ondersteunende systemen, de toenemende concentratie en combinatie van synthetische stoffen in de natuur en samenleving en de structurele toename van concentraties in de biosfeer van stoffen uit de aardkorst.”
Emile: “Het Raamwerk voor Strategisch Duurzame Ontwikkeling (van TNS) dat wij gebruiken is ontstaan vanuit het besef dat wij – als onderdeel van onze samenleving in de biosfeer – onderdeel uitmaken van een complex sociaalecologisch systeem en dat we niet lukraak aan symptoombestrijding kunnen doen, omdat we daarmee mogelijk niet de beoogde resultaten behalen. Daarnaast riskeer je in een complex systeem dat een oplossing voor een deelprobleem ook weer andere onvoorziene problemen veroorzaakt.”
Wat is ervoor nodig om dit initiatief te laten slagen?
Michel: “Om te werken aan de veerkracht van samenlevingen zullen we vooral terug moeten naar het idee van de lokale gemeenschap als primaire producent van de essentiële maatschappelijke functies. Dit strekt van lokale economische ontwikkeling, zorg voor ouderen en kwetsbaren tot aan gezondheid en veiligheid. Dit vereist een andere kijk op dienstverlenende organisaties in, waarvan we nu eigenlijk het onmogelijke vragen. De lessen vanuit Asset Based Community Development vormen hier voor mij persoonlijk een belangrijke inspiratiebron.”
“Met een investering in gemeenschapsontwikkeling komt tegelijkertijd de uitgelezen kans om op microschaal de zorg voor het milieu/ lokale de leefomgeving te agenderen. Als de energietransitie en klimaatadaptatie van stedelijke omgeving ter sprake komt dan roept het toch vooral associaties op met technische oplossingen, maar het heeft net zo goed te maken met verbindende kwaliteiten van openbare ruimte, het verlagen van woonlasten, gezonde binnenklimaten en niet te vergeten bewonersparticipatie!”
Waar is er voor jullie nog werk aan de winkel?
Emile: “Sociaalecologische duurzaamheid wordt nog steeds gezien als een opgave, met name als het gaat om burgerparticipatie. Wij willen hier graag een wenkend perspectief van maken. Wij geloven in duurzame ontwikkeling waar een win-win situatie altijd logisch is. Door mensen te betrekken, met oog voor diversiteit, in verduurzaming creëer je naast eigenaarschap ook een rijker palet aan ideeën die bijdragen aan passende oplossingen.”
Welke tips geven jullie anderen graag mee?
Kim: “Werk met een team van mensen die intrinsiek gemotiveerd zijn, maar zorg er ook voor dat je tegengeluiden een kans geeft, en betrek critici actief in het besluitvormingsproces. Laat je initiatief natuurlijk ontstaan en durf ook af te wijken. Gebruik backcasting om een visie te creëren waar mensen aan hebben meegewerkt, waar mensen in geloven, een visie die bovendien bijdraagt aan sociaalecologische duurzaamheid. Voel je vrij om contact met ons op te nemen.”
Dit interview verschijnt tevens in het e-book 17 Duurzame Ontwikkelingsinitiatieven dat alle leden gratis ontvangen.