We kennen allemaal de bekende uitspraken van politici wanneer het gaat om burgerschap. De meest schokkende is de ‘pleur op’ uitspraak van Rutte. Het discours van burgerschap is langzaam aan het veranderen. De migrantenstroom trekt een zware wissel op het burgerschap. Armoede, de schuldenproblematiek, jongerenoverlast en de eenzaamheid onder ouderen spelen daarbij ook een rol.
Participatiewet
Op 1 januari 2015 is de Participatiewet ingevoerd. De wetten werk en bijstand (WWB), sociale werkvoorziening (WsW) en een deel van werk- en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong) zijn samengevoegd en hervormd. De hervorming van het sociaal beleid zou moet leiden tot een meer tolerante en zelfredzame samenleving. De wet beoogt een betere samenwerking tussen organisaties en burgers. De beschouwing hiervan is, uitgaan van de ‘eigen kracht’ en in mindere mate afhankelijk zijn van de overheid en professionele organisaties waardoor er optimaal gebruik gemaakt wordt van het sociale netwerk.
Natuurlijke processen reguleren?
Het bestuurlijk proces is sinds de invoering van de Participatiewet strategisch anders ingesteld, door het verminderen van professionele hulp en het eerder zoeken van oplossingen in de samenleving. De gedachte achter de invoering van de Participatiewet, is gebaseerd op het versterken van solidariteit en de Nederlandse cultuur en het ‘oplossen’ van de maatschappelijke problematiek. Culturele waarden ontstaan echter uit zichzelf. Het is een natuurlijk proces. Het willen indoctrineren van ‘de nieuwe Nederlandse waarden’ gaat om het willen reguleren van dat natuurlijke proces. Je zou kunnen stellen dat het willen reguleren van dat natuurlijke proces een contradictio in terminis is en daarmee een onbegonnen zaak.
Het reguleren van een samenleving doe je niet met hervormingen waardoor de maatschappij met de problematiek opgezadeld wordt. Een meer duurzame, productieve en veilige maatschappij ontstaat juist door te investeren in de gezondheid en het welzijn van burgers. In dat opzicht is de visie van de Participatiewet niet wezenlijk anders dan het zorgstelsel, toentertijd opgericht door minister Drees.
De Participatiewet geeft gemeenten de mogelijkheid om de portefeuilles zelf vorm te geven. Het oplossen van maatschappelijke problemen is aldus afhankelijk van de politieke kleur van de betreffende gemeente en het beleid. Per stad zal het beleid enorm verschillen. De Rijksoverheid moet voor wetgeving en/of een integrale aanpak zorgen, zodat nieuwe hindernissen die voortvloeien uit de verschillen die in gemeenten kunnen ontstaan, voorkomen worden. En wellicht de kloof tussen arm en rijk vergroot. Een handelswijze die aansluit bij de behoeften en het welzijn van burgers.
Een succesvolle bestuurlijke transitie
Het is van belang dat overheden niet handelen vanuit een utopie, maar op basis van onderzoek. Daarom moeten ze ingaan op concrete maatschappelijke behoeften, zodat beleidsinterventies daadwerkelijk kracht kunnen hebben. Op deze manier stelt de overheid haalbare doelen voor zichzelf. Alleen dan kan men jaren later spreken over een succesvolle bestuurlijke transitie.